Đa thức đồng nhất là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

Đa thức đồng nhất là đa thức nhiều biến trong đó mọi đơn thức thành phần đều có cùng tổng bậc bằng bậc d xác định, đảm bảo mỗi monôm thỏa f(λx)=λᵈf(x). Tính chất cốt lõi là f(λx₁,…,λxₙ)=λᵈf(x₁,…,xₙ), cho phép mở rộng lý thuyết đại số và hình học xạ ảnh qua tọa độ đồng nhất.

Định nghĩa đa thức đồng nhất

Đa thức đồng nhất (homogeneous polynomial) là đa thức trong tập hợp các biến x1,x2,,xnx_1, x_2, \dots, x_n mà mỗi đơn thức (monôm) đều có tổng bậc bằng nhau, gọi là bậc của đa thức. Cụ thể, nếu mọi monôm trong đa thức có dạng ax1i1x2i2xnina\,x_1^{i_1}x_2^{i_2}\dots x_n^{i_n} với i1+i2++in=di_1+i_2+\dots+i_n = d, thì đánh giá đa thức đó đồng nhất bậc dd. Định nghĩa này cho phép mở rộng lý thuyết đa thức vào không gian xạ ảnh (projective space).

Tính chất then chốt của đa thức đồng nhất là phương trình đồng nhất theo tham số λ\lambda:

f(λx1,λx2,,λxn)  =  λdf(x1,x2,,xn). f(\lambda x_1,\lambda x_2,\dots,\lambda x_n) \;=\;\lambda^d\,f(x_1,x_2,\dots,x_n).

Định nghĩa trên khẳng định rằng, khi cùng nhân mỗi biến với một hệ số λ\lambda, giá trị của đa thức chỉ thay đổi theo lũy thừa bậc dd. Thông tin chi tiết về lý thuyết đa thức đồng nhất có thể tham khảo trên MathWorld.

Bậc và tính chất đồng nhất

Bậc (degree) của đa thức đồng nhất là số nguyên dd mà trong đó mỗi monôm đều có tổng số mũ bằng dd. Bậc đa thức phản ánh mức độ tăng trưởng của giá trị đa thức khi các biến được nhân đồng thời với một hằng số. Ví dụ, đa thức bậc 2 sẽ tăng lên gấp λ2 \lambda^2 lần khi mỗi biến nhân với λ\lambda.

Một đa thức tổng quát không đồng nhất có thể phân tách thành tổng các đa thức đồng nhất theo bậc:

f(x)=k=0mfk(x),với degfk=k, f(x)=\sum_{k=0}^m f_k(x),\quad \text{với }\deg f_k = k,

trong đó mỗi fkf_k là đa thức đồng nhất bậc kk. Phân tích này hữu ích trong nhiều bài toán đại số và hình học đại số, vì cho phép đối chiếu các thành phần cùng bậc riêng biệt.

Thuật ngữ và ký hiệu

Ký hiệu thông dụng cho tập hợp đa thức đồng nhất bậc dd trên trường F\mathbb{F}F[x1,,xn]d\mathbb{F}[x_1,\dots,x_n]_d. Trong đó:

  • F\mathbb{F} là trường cơ sở (thường là R\mathbb{R} hoặc C\mathbb{C}).
  • x1,,xnx_1,\dots,x_n là các biến.
  • Bậc đồng nhất của mỗi monôm là tổng số mũ i1++in=di_1+\dots+i_n=d.

Monôm đồng nhất (homogeneous monomial) là đơn thức x1i1xninx_1^{i_1}\dots x_n^{i_n} với i1++in=di_1+\dots+i_n=d. Đa thức đồng nhất là tổ hợp tuyến tính của các monôm đồng nhất cùng bậc.

Ví dụ minh họa

Trong hai biến x,yx,y, đa thức

f(x,y)=3x2y+5xy2 f(x,y)=3x^2y +5xy^2

là đồng nhất bậc 3 vì mỗi monôm x2yx^2yxy2xy^2 đều có tổng mũ 2+1=32+1=31+2=31+2=3. Ngược lại,

g(x,y)=x3+2x2y+y g(x,y)=x^3 +2x^2y +y

không đồng nhất vì monôm yy chỉ có bậc 1 trong khi các monôm khác bậc 3.

Đa thứcMonômBậc monômĐồng nhất?
3x²y + 5xy²x²y, xy²3, 3
x³ + 2x²y + yx³, x²y, y3, 3, 1Không
x³ +2xyz + y³x³, xyz, y³3, 3, 3

Ví dụ trong ba biến x,y,zx,y,z:

h(x,y,z)=x3+2xyz+y3 h(x,y,z)=x^3 +2xyz +y^3

đồng nhất bậc 3 vì mỗi monôm đều có tổng mũ bằng 3. Bảng trên tóm tắt các ví dụ minh họa tính đồng nhất của đa thức.

Các phép toán và cấu trúc đại số

Tổng và tích của đa thức đồng nhất giữ tính đồng nhất với bậc tương ứng. Cụ thể, nếu ff đồng nhất bậc d1d_1gg đồng nhất bậc d2d_2, thì f+gf+g đồng nhất bậc d1d_1 (khi d1=d2d_1=d_2) và fgf\cdot g đồng nhất bậc d1+d2d_1+d_2. Điều này tạo nên cấu trúc đa thức đồng nhất như một đại số có cấp độ (graded algebra).

Hệ quả quan trọng là không gian đa thức F[x1,,xn]\mathbb{F}[x_1,\dots,x_n] có thể phân tách thành tổng trực tiếp của các thành phần đồng nhất:

F[x1,,xn]  =  d=0F[x1,,xn]d. \mathbb{F}[x_1,\dots,x_n] \;=\;\bigoplus_{d=0}^\infty \mathbb{F}[x_1,\dots,x_n]_d.

Trong đó, phép nhân giữa các thành phần tuân theo quy tắc bậc cộng. Từ góc độ lý thuyết đại số, cấu trúc này là nền tảng cho các khái niệm như vành đa thức graded, module graded và vòng projective coordinate ring trong hình học đại số.

Quan hệ với định lý Euler cho hàm đồng nhất

Định lý Euler khẳng định rằng với đa thức đồng nhất ff bậc dd, tổng các đạo hàm riêng nhân với biến tương ứng thu được:

i=1nxifxi(x1,,xn)  =  df(x1,,xn). \sum_{i=1}^n x_i \,\frac{\partial f}{\partial x_i}(x_1,\dots,x_n)\;=\;d\,f(x_1,\dots,x_n).

Phương trình này không chỉ cho thấy tính chất phân bố bậc của đa thức mà còn được sử dụng để kiểm tra tính đồng nhất trong các tính toán thực nghiệm. Trong hình học vi phân và giải tích đa biến, định lý Euler giúp chứng minh các bất đẳng thức đồng nhất và nghiên cứu điểm tới hạn của các hàm đồng nhất.

  • Khi ff đồng nhất bậc dd, đạo hàm Euler cho phép rút gọn hệ phương trình đạo hàm riêng.
  • Trong tối ưu hóa có ràng buộc, điều kiện Karush–Kuhn–Tucker (KKT) trên hàm Lagrangian đồng nhất có thể vận dụng định lý Euler.

Vai trò trong hình học xạ ảnh (Projective Geometry)

Trong không gian xạ ảnh Pn1\mathbb{P}^{n-1}, điểm được biểu diễn bằng tọa độ đồng nhất [x1::xn][x_1:\dots:x_n], và đa thức đồng nhất là công cụ chính để mô tả tập hợp con (variety) xạ ảnh. Đường cong hoặc mặt xạ ảnh định nghĩa bởi đa thức đồng nhất không phụ thuộc vào tỉ lệ nhân đồng loạt các tọa độ.

Ví dụ, đường cong bậc hai trong P2\mathbb{P}^2 (conic) được cho bởi phương trình đồng nhất

ax2+bxy+cy2+dxz+eyz+fz2=0, ax^2 + bxy + cy^2 + dxz + eyz + fz^2 = 0,

trong đó [x:y:z][x:y:z] là tọa độ xạ ảnh. Việc sử dụng đa thức đồng nhất giúp loại bỏ sự phân biệt giữa vô cực và hữu hạn, cho phép phân tích hình học đồng nhất và đối xứng xạ ảnh.

  • Đa đa thức đồng nhất tạo thành vành coordinate ring của variety xạ ảnh.
  • Định lý Bezout về giao điểm của đa thức đồng nhất phụ thuộc vào bậc tổng (bậc cắt).

Ứng dụng thực tiễn

Đa thức đồng nhất xuất hiện trong nhiều bài toán thực tế: từ mô hình hóa sóng trong điện từ học đến tính toán lực trong cơ học continuum. Trong tối ưu hóa, bài toán tìm cực tiểu của đa thức đồng nhất có thể giải quyết thông qua giải tích Lagrange.

Trong lý thuyết invariant (bất biến dưới nhóm tuyến tính), các đa thức đồng nhất bất biến (invariant homogeneous polynomials) đóng vai trò quyết định trong phân loại hình thức nhị thức (binary forms) và mô tả đối xứng của hệ thống vật lý. Ví dụ, invariant ring của ma trận dưới phép quay SO(3) được xây dựng từ các đa thức đồng nhất trong thành phần vector.

Tính toán và triển khai trên máy tính

Nhiều phần mềm tính toán đại số toán học hỗ trợ xử lý đa thức đồng nhất:

  • SageMath: lệnh HomogeneousPolynomials cho phép tạo và thao tác đa thức đồng nhất (xem SageMath Documentation).
  • Macaulay2: package GradedRings hỗ trợ tính bậc và phân tích module graded.
  • Sympy (Python): hàm Poly với tham số homogeneous=True kiểm tra đồng nhất và tính toán phân tách bậc.
Công cụNgôn ngữChức năng chính
SageMathPythonTạo, phân tách, thao tác đa thức graded
Macaulay2Macaulay2Phân tích module, tính đồng nhất
SympyPythonKiểm tra homogeneous, expand, factor

Tài liệu tham khảo

  • Greuel, G.-M., & Pfister, G. “A Singular Introduction to Commutative Algebra.” Springer, 2002. Link.
  • Cox, D., Little, J., & O’Shea, D. “Ideals, Varieties, and Algorithms.” 4th ed., Springer, 2015.
  • Hartshorne, R. “Algebraic Geometry.” Springer, 1977.
  • SageMath Documentation. “Polynomial Rings and Graded Rings.” 2025. Link.
  • MathWorld. “Homogeneous Polynomial.” Link.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề đa thức đồng nhất:

Học Tổ Chức và Cộng Đồng Thực Hành: Hướng Tới Một Quan Điểm Thống Nhất Về Làm Việc, Học Tập và Đổi Mới Dịch bởi AI
Organization Science - Tập 2 Số 1 - Trang 40-57 - 1991
Các nghiên cứu dân tộc học gần đây về thực tiễn nơi làm việc chỉ ra rằng cách mọi người thực sự làm việc thường khác biệt cơ bản so với cách các tổ chức mô tả công việc đó trong các hướng dẫn, chương trình đào tạo, sơ đồ tổ chức và mô tả công việc. Tuy nhiên, các tổ chức có xu hướng dựa vào những mô tả này trong nỗ lực hiểu và cải thiện thực tiễn công việc. Chúng tôi nghiên cứu một trong ...... hiện toàn bộ
#học tổ chức #cộng đồng thực hành #thực tiễn nơi làm việc #học tập #đổi mới #cải tiến tổ chức #mô tả công việc #dân tộc học #học tập phi chính thức #cải cách tổ chức
Thực hiện hướng dẫn dựa trên bằng chứng cho chăm sóc giảm nhẹ bệnh nhân sa sút trí tuệ bằng nghiên cứu hành động tham gia: xem xét việc thực hiện thông qua Khung Cải tiến Thống nhất (CFIR) Dịch bởi AI
Implementation Science Communications - Tập 2 Số 1 - 2021
Tóm tắt Nền tảng Tầm quan trọng của việc cung cấp chăm sóc giảm nhẹ dựa trên bằng chứng cho người mắc chứng sa sút trí tuệ ngày càng được thừa nhận là quan trọng cho kết quả của bệnh nhân. Tại Ireland, hướng dẫn dựa trên bằng chứng đã được xây dựng nhằm giải quyết các đặc điểm chính của chăm sóc giả...... hiện toàn bộ
#chăm sóc giảm nhẹ #sa sút trí tuệ #hướng dẫn dựa trên bằng chứng #khung cải tiến #nghiên cứu hành động tham gia.
XÂY DỰNG ĐỒ THỊ TRI THỨC TỪ TÀI LIỆU KHÔNG ĐỒNG NHẤT
Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM - Tập 47 Số 05 - 2021
Trong những năm gần đây, đồ thị tri thức được áp dụng trong nhiều lĩnh vực của khoa học máy tính như công cụ tìm kiếm, phân tích ngữ nghĩa và trả lời câu hỏi... Tuy nhiên, có nhiều trở ngại cho việc xây dựng đồ thị tri thức (phương pháp, dữ liệu và công cụ). Bài viết này giới thiệu một phương pháp mới để xây dựng đồ thị tri thức từ các tài liệu không đồng nhất. Chúng tôi sử dụng các phương pháp xử...... hiện toàn bộ
#Knowledge graph #Question answering #Graph databases
CÁCH CHUYỂN DỊCH CÁC YẾU TỐ DANH HÓA ĐỘNG TỪ TRONG TIẾNG NHẬT SANG TIẾNG VIỆT
Tạp chí Nghiên cứu nước ngoài - - 2017
Bài viết này đề cập đến cách chuyển dịch các yếu tố danh hóa (YTDH) động từ trong tiếng Nhật sang tiếng Việt. Kết quả khảo sát ngữ liệu trong 06 bản dịch truyện ngắn hiện đại của Nhật Bản cho thấy, khi chuyển dịch sang tiếng Việt đối với trường hợp danh hóa cho động từ, thì ở cả câu có vị ngữ danh từ, vị ngữ tính từ, vị ngữ động từ đều có những phương thức chuyển dịch giống nhau. Đó là: (i) YTDH ...... hiện toàn bộ
#yếu tố danh hóa động từ; “No”; “Koto”; phương thức chuyển dịch
Đánh giá thực trạng chăm sóc hô hấp cho người bệnh thông khí nhân tạo xâm nhập tại Bệnh viện Đa khoa Thống Nhất tỉnh Đồng Nai năm 2024
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng - - Trang 109-116 - 2025
Đặt vấn đề: Viêm phổi liên quan đến máy thở (VAP) là nguyên nhân chính gây bệnh tật và tử vong tại bệnh viện ở bệnh nhân tại Đơn vị Chăm sóc Đặc biệt (ICU). Vì vậy, công việc phòng ngừa VAP được cho là công việc ưu tiên hàng đầu trong chăm sóc các bệnh nhân nặng. Mục tiêu: Đánh giá thực trạng chăm sóc hô hấp cho người bệnh thở máy xâm nhập tại Bệnh viện Đa khoa Thống Nhất - Đồng Nai năm 2024. Đối ...... hiện toàn bộ
#Thông khí nhân tạo xâm nhập #chăm sóc hô hấp #điều dưỡng viên
Thiết kế và xác minh chính thức giao thức đồng nhất bộ đệm phân cấp cho các bộ xử lý đa lõi dựa trên mạng giao tiếp Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 65 - Trang 771-796 - 2013
Sự tiến bộ trong công nghệ bán dẫn cho phép nhồi nhét ngày càng nhiều lõi xử lý vào một die đơn và các giao thức dựa trên bảng phân cấp có khả năng mở rộng là cần thiết để duy trì tính nhất quán bộ đệm. Hầu hết các giao thức dựa trên bảng phân cấp hiện có được thiết kế cho cấu trúc topo lưới và gặp phải vấn đề về độ trễ và khả năng mở rộng. Giao thức đồng nhất dựa trên cụm là một tùy chọn tốt hơn ...... hiện toàn bộ
#giao thức đồng nhất bộ đệm #công nghệ bán dẫn #khả năng mở rộng #topo lưới #topo cây #xác minh chính thức #đa lõi #bộ nhớ
Đại thực bào và tế bào thần kinh đệm: người giữ cửa của glioblastoma Dịch bởi AI
Acta Neuropathologica Communications - Tập 9 - Trang 1-21 - 2021
Glioblastoma (GBM) là loại u não nguyên phát hung hãn nhất và nguy hiểm nhất, được đặc trưng bởi sự phát triển ác tính, xâm lấn vào mô não và khả năng kháng trị liệu. GBM là một bệnh không đồng nhất với mức độ không đồng nhất cao cả giữa các khối u và trong từng khối u. Một lớp phức tạp khác phát sinh từ môi trường vi mô não độc đáo nơi GBM phát triển và tăng trưởng. Môi trường vi mô của GBM bao g...... hiện toàn bộ
#glioblastoma #đại thực bào liên quan đến khối u #không đồng nhất #môi trường vi mô #điều trị
Về nội suy bằng các đa thức đồng nhất trong ℝ2 Dịch bởi AI
Journal of Contemporary Mathematical Analysis - Tập 54 - Trang 268-275 - 2019
Trong bài báo này, chúng tôi nghiên cứu các đa thức nội suy đồng nhất hai biến. Chúng tôi chỉ ra rằng đa thức nội suy đồng nhất Lagrange của một hàm đủ mượt mà hội tụ về đa thức nội suy đồng nhất Hermite khi các điểm nội suy hội tụ về một điểm.
#nội suy #đa thức đồng nhất #nhiều biến #Lagrange #Hermite
Ước lượng biến phân của tensor dẫn điện tổng hiệu quả trong môi trường hai pha với phân bố pha không đồng nhất Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 45 - Trang 1060-1066 - 1983
Một bất đẳng thức được tìm thấy dành cho tensor dẫn điện tổng hiệu quả của một môi trường hai pha với phân bố pha có tính chất dị hướng.
#tensor dẫn điện #môi trường hai pha #bất đẳng thức #tính chất dị hướng
Sự khác biệt giữa các mô hình không gian của Ammonium và Nitrate trong sáu cộng đồng thực vật. Tác động mô phỏng lên các quần thể thực vật Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 279 - Trang 333-346 - 2006
Mô tả về hiện tượng không đồng nhất của đất trong các cộng đồng thực vật rất phong phú trong tài liệu khoa học; tuy nhiên, chưa có nỗ lực nào so sánh cấu trúc không gian của các dưỡng chất khác nhau và tìm kiếm mẫu số chung trong các cộng đồng thực vật khác nhau. Hơn nữa, không có thông tin nào về hậu quả của các mẫu không gian đất khác nhau đối với khả năng cung cấp tài nguyên cho các quần thể th...... hiện toàn bộ
#mô hình không gian #đất #Ammonium #Nitrate #quần thể thực vật #sự không đồng nhất #tài nguyên
Tổng số: 33   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4